Festival nauke 2014

Science café & tribine

SCIENCE CAFÉ     

19.00 h BEST – studenti na djelu 

Tajne svemira. Zašto je svemir nedokučiv čovječanstvu? Šta se to krije u njemu? Da li postoje granice? Odgovore na ova pitanja i stav povodom ulaganja u istraživanja svemira predstavljaju najbolji studenti debateri. A čime poletjeti u svemir – na mini inženjerskom takmičenju otkriće najkreativniji članovi studentske grupe BEST Podgorica! 

TRIBINE

20.00 – 21.30 h

20.00   Dr Aleksandra Martinović, UDG, Podgorica

Biotehnologija – posljednja velika tehnička inovacija XX vijeka

Prema definiciji Evropske federacije za biotehnologiju iz 1992. godine, biotehnologija “povezuje prirodne i inženjerske naučne discipline da bi se postigla primjena organizama, ćelija, njihovih dijelova i molekularnih entiteta u dobijanju proizvoda za dobrobit čovječanstva”. Ušavši u sve najbitnije oblasti materijalne proizvodnje, biotehnologija je sastavni dio procesa koji su uključeni u proizvodnju hrane, ljekova, hemikalija, energenata, medicine, itd. Tradicionalna biotehnologija podrazumijeva primjenu procesa fermentacije koji su osnova prehrambene industrije. Nova biotehnologija uključuje procese obrade bioprodukata, što je osnova farmaceutske i biohemijske industrije. Predviđa se da će biotehnologija u budućnosti biti i osnova za zaštitu životne sredine. Poseban problem čovječanstva jeste problem proizvodnje dovoljnih količina, nutritivno vrijedne i zdravstveno bezbjedne hrane za rastuću svjetsku populaciju. Primjena biotehnoloških znanja u značajnoj mjeri nudi moguća rješenja i ovog problema.

 Dr Aleksandra Martinović rođena je 1974. godine u Podgorici, gdje je diplomirala na Odsjeku za biologiju Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta Crne Gore. Doktorirala je 2005. na Poljoprivrednom fakultetu u Beogradu na Odseku za prehrambeno-tehnološku mikrobiologiju. Boravila je na brojnim studijskim usavršavanjima u Danskoj, SAD, Irskoj i Norveškoj. Bila je zaposlena u Institutu za higijenu i tehnologiju mesa u Beogradu kao direktor za razvoj i transfer tehnologija, potom na norveškom Univerzitetu za prirodne nauke (UMB). Sada radi kao vanredni profesor na Fakultetu za prehrambenu tehnologiju, bezbjednost hrane i ekologiju Univerziteta Donja Gorica u Podgorici. Ambasador je GHI (Global Harmonization Initiative) za Crnu Goru, predsjedavajući Grupe za globalnu harmonizaciju i Tima za naučne komitete u Evropskoj federaciji za nauku o hrani i tehnologiju hrane, predsjedavajući radne grupe za higijenu mesa u okviru Evropske organizacije za higijenski inženjering i dizajn opreme za proizvodnju hrane i član specijalizovane grupe za preradu ribe u okviru ove organizacije. Dr Martinović je samostalno ili kao koautor objavila više desetina naučnih radova, poglavlje u naučnoj monografiji izdatoj u inostranstvu, udžbenik za preduniverzitetski nivo obrazovanja, te studijski priručnik.

20.15  Dr Lidija Polović, Prirodnjački muzej Crne Gore

Očuvanje endemičnih balkanskih guštera Dinarolacerta spp. u Crnoj Gori

Dinarskim gušterima  (rod Dinarolacerta)  pripadaju dvije vrste – mosorski gušter (Dinarolacerta mosorensis) i prokletijski gušter (D. montenegrina), reliktne i endemične vrste dinarskih planina zapadnog dijela Balkanskog poluostrva, uključujući i Crnu Goru. Mosorski gušter je na osnovu IUCN kriterijuma proglašen ranjivom vrstom (VU) usljed izuzetno fragmentisanog areala, ograničene distribucije, narušavanja kvaliteta i veličine staništa. U Crnoj Gori nalazi se na listi zaštićenih životinjskih vrsta. Prokletijski gušter je status vrste dobio 2007 godine. Ranije se smatralo da predstavlja izdvojenu populaciju mosorskog guštera, ali je na osnovu genetičkih i morfoloških osobenosti utvrđeno da se radi o posebnoj vrsti pa se može reći da je prokletijski gušter gotovo neistražena vrsta. Ograničeno rasprostranjenje i specijalizovanost na određeni tip staništa, čini dinarske guštere veoma osjetljivim na različite antropogene uticaje. Njihova staništa ugrožavaju globalne klimatske promjene, sječa šuma, zagađivanje različitim otpadom, požari, urbanizacija, dok direktnu prijetnju predstavljaju uznemiravanje i sakupljanje primjeraka u različite svrhe.

Dr Lidija Polović rođena je 1973. godine u Prijepolju. Osnovnu školu i gimnaziju završila je u Podgorici. Diplomirala je na Odsjeku za biologiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Podgorici. Specijalizirala je na Biološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Magistrirala i doktorirala je na Studijskom programu biologija, Prirodno-matematičkog fakulteta u Podgorici. Radi u Prirodnjačkom muzeju Crne Gore kao muzejski savjetnik u zbirci gmizavaca. Oblasti njenog naučnoistraživačkog rada su zoološka morfologija, sistematika i filogenija (sa posebnim akcentom na herpetologiju), ekologija i zaštita životne sredine. Objavila je dvadesetak naučnih radova u vodećim međunarodnim i domaćim naučnim časopisima i zbornicima naučnih skupova.

20.15 h, u Prirodnjačkom muzeju: Mirjana Mitrović Josipović, dipl. inž. zaštite bilja

Značaj praćenja alergenog polena

Polen biljaka je jedan od najznačajnijih alergena u vazduhu, koji se vjetrom prenosi na velike razdaljine. Zbog svog specifičnog hemijskog sastava, polenova zrna izazivaju alergijske reakcije – bronhitis, konjuktivitis, astmu, kod velikog broja ljudi. Orijentaciono, 20- 25 % populacije ugroženo je ovim alergenima. Polen biljaka se, sa aspekta zdravlja ljudi, može smatrati zagađujućom materijom u vazduhu. Vremenski period tokom kojeg se vrši kontinuirano uzimanje uzoraka definisalo je Međunarodno udruženja za aerobiologiju (IAA). U klimatskim uslovima na ovim prostorima, ovaj period započinje oko 1. februara, a to vrijeme početka cvjetanja lijeske i jove, i traje do prvih dana novembra kada se završava cvjetanje pelina i ambrozije. Brojna zagađenja u velikim gradovima dovode do otežavajućih okolnosti kod osoba koje su alergične na polen.

Mirjana Mitrović Josipović rođena je 1961. godine.  Zaposlena je u Agenciji za zaštitu životne sredine u Beogradu. Organizovala je formiranje Državne mreže stanica za praćenje alergenog polena u atmosferi, još 2001, kao radnik Saveznog hidrometeorološkog zavoda. U Poznanu, u Poljskoj, 2003. godine stekla je evropski sertifikat za detektovanje alergenog polena i spora u vazduhu, koji joj je dodijelila Evropska asocijacije za aerobiologiju. Učesnik je brojnih evropskih i svjetskih skupova na kojima je izlagala teme iz oblasti palinologije. Neki od njih su: XI internacionalni kongres u Granadi; Tel Aviv, modeliranje čestica; predavač na VII evropskom kursu iz aerobiologije, Novi Sad; predavač na naučnom skupu Naučni konsenzus o alergen-specifičnoj imunoterapiji, u SANU…

20.30   Dr Eduard Staronov, klinika Optimal, Podgorica

Ako vaše slike nisu na mjestu – refraktivna laserska hirurgija astigmatizma

Medicinski termin za optičke defekte nastale usljed zakrivljenja rožnjače je astigmatizam. Javlja se samostalno, a često i u kombinaciji sa miopijom (kratkovidost) ili hipermetropijom (dalekovidost).  Kod ljudi sa astigmatizmom, oblik rožnjače nije okrugao. Slika na mrežnjači zato nije sastavljena od tačaka, već od linija. Zato oni koji imaju astigmatizam vide mutnu i ponekad iskrivljenu sliku. Naučna ispitivanja posljednje decenije doprinijela su da laserska hirurgija u oftalmologiji danas čini čuda. Sve češće ljudi se odlučuju na uklanjanje astigmatizma laserskim skidanjem dioptrije. 

Dr Eduard Staronov završio je Medicinski fakultet u Irkutsku (Rusija) 1987. godine. Radio je na Klinici za očne bolesti Medicinskog fakulteta. Od 1989. radio je na Institutu Fjodorova (Irkutsk) kao rukovodilac odjeljenja. Predavao je na institutu za usavršavanje ljekara. Autor je mnogih naučnih publikacija i patenata iz oblasti primjene lasera u oftalmologiji. Član je Evropskog udruženja za kataraktu i refraktivnu hirurgiju.

20.45 Luka Grubiša, Rade Grujičić, Mašinski fakultet UCG, Podgorica

Mobilni autonomni robot za sortiranje pakova – YUGO

Robot YUGO je autonomni mobilni robot, napravljen posebno za međunarodno takmičenje u robotici, krajem marta u Beču. Disciplina za koju se studentski tim prijavio jeste Puck collect – robot mora biti isprogramiran da samostalno pokupi pakove (diskove), razvrsta ih prema boji i dopremi na odgovarajuće mjesto, “boreći” se pritom protiv suparničkog robota. Studentski tim je samostalno došao do konstruktivnog rješenja koristeći postupak metodološkog pristupa konstruisanju koji se godinama koristi na Mašinskom fakultetu u Podgorici. Sve neophodne dijelove projektovali su sami student. Na takmičenju u Beču podgorički tim zauzima 6. mjesto u svojoj grupi (ispred timova iz Švedske, Češke,…), a dobija i poziv za takmičenje u Moskvi. S obzirom na finansijska ograničenja, tradiciju konkurenata, te da je ovo prvi projekat ovakvog tipa – rezultat je više nego zadovoljavajući.

Rade Grujičić, rođen 1991. u Pljevljima, završio je Srednju stručnu školu u Pljevljima. Studira na  Mašinskom fakultetu u Podgorici, a od zvanja mašinskog inženjera dijeli ga samo diplomski ispit. Dobitnik je nagrade “19. decembar”, nagrade UCG za najboljeg studenta na Mašinskom fakultetu za 2010/2011. godinu, nagrade Inženjerske komore Crne Gore. Stipendista je Atlas fondacije.

Luka Grubiša  rođen je 1989. u Sanskom Mostu, BiH. Završio je osnovnu školu i gimnaziju “Slobodan Škerović” u Podgorici . 2011. godine upisuje Mašinski fakultet u Podgorici. Dobitnik je nagrade “19. decembar” i nagrade UCG za najboljeg studenta na Mašinskom fakultetu za 2011/2012. Nakon osnovnih, ove godine upisuje specijalističke studije na istom fakultetu, na smjeru primijenjena mehanika i konstruisanje.

21.00 h Željko Madžgalj, PSK Akovo, Bijelo Polje

Značaj speleoloških istraživanja i izrada baze podataka

Speleologija je multidisciplinarna nauka. Pećine su riznice podataka o najdaljim tragovima istorije Zemlje, njenog geološkog sastava i bogatstva voda. Zbog karakteristične konfiguracije krečnjačkog tla na kom se nalazi, Crna Gora ima veliki broj pećina. Neke od njih, kao Đalovića klisura sa pećinom nad Vražjim firovima i Novakovićevom, proglašene su spomenicima prirode. Sve se više razmišlja i o njihovoj turističkoj valorizaciji. Brojne speleološke ekspedicije iz Evrope i svijeta odavno istražuju u Crnoj  Gori. Domaći istraživači aktivniji su u posljednjih desetak godina. Najnovija saznanja sistematizovana su i pretočena u „temeljnu bazu podataka“ – Regionalni katastar speleoloških lokaliteta za opštine Berane, Petnjicu, Kolašin, Mojkovac i Bijelo Polje. U ovoj bazi podataka  nalaze se opisi 330 objekata ove regije.

Željko Madžgalj je rođen 1964. godine, u Bijelom Polju. Po zanimanju je novinar, osnivač i vlasnik regionalne revije “Polje”, saradnik brojnih elektronskih i štampanih medija. Osnivač je “Centra za istraživanje i zaštitu krša” i član PSK “Akovo” čiji su ciljevi istraživanje i promocija speleoloških potencijala u Crnoj Gori. Od dana kada je sasvim slučajno ušao u pećinu nad Vražjim firovima do danas prošlo je više od dvanaest godina. Od otkrića jedne od pokretačkih strasti u svom životu, pa do profesionalca, put nije bio dug. Do sada je istražio i u svom speleološkom  dnevniku opisao preko 45 kilometara pećinskih prostora u Crnoj Gori.

U najvažnije svoje aktivnosti i projekte svrstava i: istraživanje i izrada baze podataka za 120 pećina i jama na području opštine Bijelo Polje; istraživanje i izrada baze podataka za više od 200 pećina u opštinama Petnjica, Berane, Mojkovac i Kolašin; mjerenje i izrada speleoloških nacrta za oko 220 pećina; promocija i prezentacija speleoloških potencijala kroz niz predavanja; speleološki film “Bljesak tame” koji je prikazan na Festivalu speleološkog filma u Hrvatskoj. Autor je brojnih tekstova o speleologiji i osnivač  sajta www.speleologija.me

21.15h Dragan Bulatović, PK Visokogorci Crne Gore

Kako pobijediti sebe?

 Na velikim visinama, alpinista iskušava granice sopstvenih mogućnosti. Tamo gdje nema života, u teškim meteo uslovima, na enormno niskoj temperaturi, pri niskoj koncentraciji kiseonika i izloženosti lavinama, napadnuti su i organizam i psiha čovjeka. Kako, tada, savladati strahove i druge limite, kako pobijediti sebe? Odgovor planinara na ovo pitanje može pomoći svima u svakodnevnom životu. Jer, svaka ljudska aktivnost je povezana sa preprekama, ograničenjima  i problemima. Motivisanost, jaka volja i suočavanje sa preprekama su preduslovi za svaku vrstu uspjeha. Kroz penjanje na planinske vrhove otkriva se priroda, pomjeraju se granice sopstvenih mogućnosti, pronalazi se balans između racionalnog i iracionalnog u sebi. Putovanjem kroz vječnu estetiku prirode čovjek može oplemeniti sebe i postati bolji.

Dragan Bulatović je rođen 1971. Doktor je ekonomskih nauka,  radi u JP „Sportski objekti“- Podgorica, upravnik je Streljačkog centra „Ljubović“. Predsjednik  je i jedan od osnivača Planinarskog kluba „Visokogorci Crne Gore“. Vodio je više od sto planinarskih akcija u zemlji i inostranstvu. Popeo se na sve značajnije crnogorske i mnoge vrhove u okolnim zemljama. Zajedno sa svojim klupskim kolegama popeo je neke prvenstvene zimske smjerove, npr. „Komovski zimski smjer“ na Maja & Jezerces (2694 m.) u Albaniji. Kao član klupskih i međunarodnih ekspedicija popeo je neke od najviših evropskih i svjetskih vrhova. Zajedno sa  Milanom Radovićem izveo je 2008.godine  prvi uspješan uspon crnogorskih alpinista na vrh  preko osam hiljada metara, Manaslu 8163 m u Himalajima.. Objavljuje stručne radove iz oblasti sporta i održivog turizma, kao i putopise sa planinarskih pohoda.

21.30 h PANEL-DISUSIJA Nauka i sport  Medijator: Nebojša Šofranac

23:00 Koncert: Dušica Kordić, violina, i Dražen Joković, gitara

00.00h Ljepota, moć i stihija svemira Valentina Komarova, Institut za fiziku, astrofiziku i kosmologiju – Cetinje

Spremite se za fascinantno putovanje galaksijom. Vidjećete kako u ogromnim svemirskim oblacima nastaju zvijezde, planete i crne rupe. Vidjećete ljepotu i moć vasione, ali i njenu opasnost. Tražićemo život van Zemlje, postaćemo svjedoci nastanka novih svjetova. Putovaćemo od početka vremena u daleku budućnost čovječanstva i saznati – otkud mi baš ovdje.